पूर्वी चितवनका किसानलाई चैते धान रोप्ने चटारो

राजेन्द्र आचार्य

४ चैत, चितवन । यतिबेला सुख्खा मौसम छ, पानीको अभावले अधिकांश उर्बर भूमी सुख्खा छन् । तर, यही मौसममा पूर्वी चितवनका किसानहरु भने हिलोमा हुने धान रोपाइर्ंको चटारोमा छन् ।

चितवनको सिँचाई सुविधा भएका अधिकांश क्षेत्रमा फागुनको अन्तिम सातादेखि चैते धान रोपाईं सुरु भएको हो । विशेष गरेर यस क्षेत्रमा साना सिँचाई सुविधासगै किसानहरुले आफै पनि ईनार र बोरिङ्ग राखि चैते धान रोप्न थालेका छन् ।

पूर्वी चितवनलाई धानको पकेट क्षेत्र मानिन्छ । देशमा हुने कूल धान उत्पादन मध्ये चैते धानको हिस्सा झण्डै १५ प्रतिशत छ ।

तर उत्पादकत्वको हिसाबले चैते धानको खेती महत्वपूर्ण छ । यो बेला मौसम पनि अनुकूल हुने र रोगकीरा पनि कम लाग्ने भएकाले चैते धानको उत्पादकत्व बढी रहेको जिल्ला कृषि विकास कार्यालय चितवनले जनाएको छ ।

चितवनको पूर्वी क्षेत्रको कठार, कुमरोज, भण्डारा, पिप्ले, बछौलीलगायतका ठाउँहरुमा चैते धान लगाउने गरिन्छ । मौसमी सिँचाईले मात्र चैते धानलाई नपुग्ने र जिल्लाको पश्चिम क्षेत्रमा सिँचाई समेत कम हुने कारण पूर्वी क्षेत्रमा मात्रै चैते धान लगाउने गरिएको हो ।

जिल्ला कृषि विकास कार्यालय चितवनका अनुसार यसवर्ष जिल्लामा पाँच हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा चैते धानको रोपाईं हुँदैछ ।

जसबाट करिब २२ हजार पाँच सय मेटि्रक टन धान उत्पादन हुने अनुमान गरिएको छ । गत वर्ष जिल्लामा ४२ सय हेक्टर क्षेत्रफलमा चैते धान रोपाईं भएको थियो भने १७ हजार छ सय ४० मेटि्रक टन धान उत्पादन भएको थियो ।

अहिले नेपालमा देखा पर्दै गइरहेको खाद्य संकटलाई प्रतिस्थापन गर्न पनि चैते धानले मुख्य भूमिका खेल्छ । कार्यालयका प्राविधिक सहायक नोदनाथ लामिछानेकाअनुसार यो धान अधिकांश किसानहरुको आफूले खाना खानको लागि प्रयोग गर्ने गर्दछन् ।

किसानको चाहनाअनुसार सरकारले पनि किसानले खान मिल्ने मसिनो जातको चैते धानको बीउ प्रयोगमा ल्याउने हो मुलुकको खाद्य संकट कम गर्न सकिन्छ ।

चितवनका कतिपय किसानहरुले भने ब्याड राख्ने काम पनि जारी राखेका छन् । चैते धानको बीउ छनौट गर्दा स्रोत खुलेको ठाउँबाट बीउ ल्याउनुपर्ने विज्ञहरुको भनाइ छ ।

कार्यालयका अनुसार गुणस्तरीय र जातीय शुद्धता भएको बीउको छनौट मात्र गर्न सके पनि उत्पादनमा २० देखि २५ प्रतिशत वृद्धि गर्न सकिन्छ ।

कार्यालयका प्राविधिक सहायक मोदनाथ लामिछानेका अनुसार छिटो पाक्ने र वर्षा सुरु नहुँदै फल दिने बीउको छनौट गर्नुपर्छ ।

विषेशगरी हर्दिनाथ-१ जातको धानको बीउ चैते धान लगाउने किसानहरुको रोजाइमा पर्ने गर्दछ । ब्याड राख्दा हिलो भन्दा धुले ब्याडको प्रयोग राम्रो हुने लामिछानेले बताए ।

यो समग्री नेपाल१२३.com मा पुरै पढौं