हतियारको बिगबिगीः काठमाडौंमा कति छन् व्यक्तिका नाममा बन्दुक ?

२ चैत, काठमाडौं । एमाओवादी सांसद ल्हारक्याल लामा गोलीसहित पक्राउ परेपछि व्यक्तिका नाममा रहेका हातहतियारको बहस सतहमा आएको छ । र, यही क्रममा थप रहस्य के खुलेको छ भने कानूनमन्त्रीको प्रस्तावमा हालैमात्र हातहतियार खरखजनासम्बन्धी कानून संशोधन गरेर अपराधीलाई फाइदा पुग्नेगरी सजायँ घटाइएको छ ।

लाइसेन्सवाला हतियारको बिगबिगी

केही दिनअघि सीआइबीले आधुनिक हतियार काठमाडौंमा भित्रिएको भन्ने सूचनाका आधारमा त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलको कार्गोमा छापा मार्‍यो । जतिखेर सीआइबीले विमानस्थलमा हतियार खोज्दै थियो, त्यसको केही दिन अघिमात्रै राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले हातहतियार खरखजना सम्बन्धी अपराधको सजायँ घटाउने कानूनमा हस्ताक्षर गरेकी थिइन् ।

विमानस्थलमा छापा मार्ने क्रममा सीआइबीको टोलीले एउटा एयर गन फेला पार्‍यो, जसले राजधानीमा निकै सनसनी मच्चायो । कार्गोका प्रमुख योगेन्द्र भट्टचनका अनुसार प्रहरी महानिरीक्षक उपेन्द्रकान्त अर्याल आफैंले उक्त हतियारबारे जाँच गर्न टोली पठाएका थिए । चेकजाँचका क्रममा घातक नभएको एक जापानी नागरिकले कुनै तालिमका लागि सो हतियार ल्याएको हुन सक्ने देखिएपछि अहिले सो हतियार भन्सारको नियन्त्रणमा राखिएको छ ।

विमानस्थलको हतियार काण्ड सेलाउन नपाउँदै एमाओवादी सांसद ल्याहारक्याल लामाको बैंक लकरमा १४ राउण्ड गोली भेटिएको घटना चर्चामा आयो । बैंकको लकरमा राखिएको गोली त भेटियो, तर हतियार भने अझै भेटिएको छैन । प्रहरीले सोमबार बूढानीलकण्ठस्थित लामाको घरमा खानतलासी समेत गरेको छ, तर हतियार फेला परेको छैन । सांसद लामाले गोली कहाँबाट र के प्रयोजनका लागि राखेका थिए भन्ने प्रहरीको अनुसन्धानपछि मात्रै खुल्ने काठमाडौंका प्रमुख जिल्ला अधिकारी रामकृष्ण सुवेदीले बताउँछन् । प्रजिअ सुवेदीका अनुसार गोलीको ल्याब परीक्षण हुनेछ र त्यसबारे थप अनुसन्धान भएपछि लामामाथि कस्तो कार्वाही गर्ने भन्ने टुंगो लाग्छ । प्रहरीको प्रारम्भिक अनुसन्धानमा लामाले अहिलेसम्म हतियार वा खरखजना राख्ने कुनै अनुमति लिएका छैनन् ।

लाइसेन्स लिएर पनि प्वाइन्ट टु टु, सर्टगन र बार बोरजस्ता ठूला प्रकृतिका हतियारमात्रै राख्न पाइन्छ । पेस्तोलजस्ता साना हतियार तथा अन्य शक्तिशाली हतियार राख्न नेपालको कानुनले अनुमति दिँदैन ।

महानगरीय प्रहरी वृत्त स्वयंभुको टोलीले ०७० साल फागुन २० गते बिहान ४ बजे नियमित चेकजाँचका क्रममा बा १ ज ७६७० नम्बरको ट्याक्सीलाई नियन्त्रणमा लियो । पाँच व्यक्तिहरु चढेको सो ट्याक्सीमा तीन थान हतियार फेला पर्‍यो ।

सो ट्याक्सीमा शंकरदेव क्याम्पसका स्ववियु सभापतिसमेत रहेका सुभराम बस्नेतसहित लीलाबहादुर खड्का, सचीन शर्मा, जोन खड्का र काठमाण्डौ सीतापाइलाका राकेशविक्रम शाही थिए ।

उनीहरुका साथबाट प्रहरीले म्यागनम टु टु २ थान र सर्टगन १ थान बरामद गर्‍यो । तर, तीनवटै हतियार अनुमति प्राप्त थिए । तीमध्ये म्यागनम टु टु एउटाको नवीकरण गरिएको थिएन । त्यसैका आधारमा उनीहरुलाई प्रहरीले जिल्ला प्रशासनमा हातहतियार तथा खरखजना सम्बन्धी मुद्दा चलायो ।

बरामद भएको बाह्र बोरको हतियार ०५३ सालमा काठमाण्डौंबाट लीलाबहादुर खडकाका नाममा दर्ता देखिएको थियो भने एउटा म्याग्नम टु टु ०६८ सालमा ललितपुरबाट लिएको भेटिएको थियो । त्यस्तै अर्को एउट टुटु म्याग्नम ०७० साल माघ ५ गते शुभरामका नाममा पास भएको देखिएको थियो ।

त्यसैगरी ०७० साल फागुनमै महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाण्डौंको टोलीले महंगोे ब्याजमा ऋण लगानी गर्ने गरेको आरोपमा ललितपुरका महेशबहादुर सिंहलाई पक्राउ गर्‍यो । अपहरण तथा शरीर बन्धक बनाएर पैसा असुल्ने र चर्को ब्याजमा रकम लगानी गर्ने गरेको भन्दै तत्कालीन एसएसपी रमेश खरेलले महेशलाई पक्राउ गरेका थिए ।

जब प्रहरी टोली सिंहको घरमा छापा पुग्यो, त्यसपछि चकित पर्‍यो । किनकि उनका घरमा ७ वटा हतियार भेटिए । तर, अनुसन्धानका क्रममा यी सबै हतियार लाइसेन्स प्राप्त भएको थाहा भयो । त्यसले प्रहरीलाई अर्को आश्चर्यमा पार्‍यो ।

एउटा प्रहरी चौकीमा भन्दा बढी हतियार प्रहरीको वान्टेड सुचीमा रहेका व्यक्तिको घरमा थियो, ती पनि लाइसेन्सप्राप्त ।

प्वाइन्ट टु टु दुई थान र त्यसमा लाग्ने ९७ वाट गोली सिंहको घरमा फेला परेका थिए । त्यस्तै बार बोरका बन्दूक २ थान र त्यसमा लाग्ने गोली ३९ राउण्ड भेटिएका थिए । साथै एक थान एयर गनसमेत महेशले आफ्नो घरमा राखेका थिए । ती ७ थान हतियार महेश र उनकी श्रीमतीका नाममा लिइएको प्रहरी अनुसन्धानबाट खुलेको थियो ।

त्यसैगरी महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाण्डौंको टोलीले ०७० साल बैशाख ३ गते यमबहादुर थापाको डेराबाट जर्मनमा बनेको GSG-357791 नं लेखिएको कालो रंगको अर्धस्वचालित हतियार बरामद गर्‍यो ।

प्वाइन्ट टुटु क्यालिभर भएको टेलीस्कोपयुक्त उक्त हतियारले लामो दुरीसम्म निशाना लगाउन सकिने काठमाडौंका तत्कालीन एसएसपी रणबहादुर चन्दले बताएका थिए ।

यमबहादुरलाई अर्धस्वचालित हतियार राख्ने अनुमति जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाण्डौंले दिएको अनुसन्धानबाट खुलेको थियो । ०६९ साल बैशाख २६ गते यमबहादुरका नाममा पास भएको हतियार वैशाख १३ गते सदीक्षा गौचनले लिएको देखिएको थियो । ०६९ वैशाख २६ गते लाइसेन्स पाएका थापाले सिरियल नम्बर १३११३ को लाइसेन्समा उक्त राइफल सदीक्षा गौचनबाट नामसारी गरेर लिएको देखिएको थियो ।

जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंले दिएको अनुमतिपत्रमा लेखा अधिकृत यज्ञराज उप्रेतीको हस्ताक्षर थियो ।

कसरी पाइन्छ हतियारको लाइसेन्स ?

नेपालको कानुनले यदि सुरक्षा चुनौती महशुस भए व्यक्तिलाई आफनो सुरक्षाको लागि हतियार राख्न पाउने अधिकार दिएको छ । कानुनले एउटा व्यक्तिलाई ३ वटा र परिवारमा ६ वटासम्म हतियार राख्न पाउने अनुमति दिएको छ ।

काठमाडौंका सिडियो रामकृष्ण सुवेदीका अनुसार हतियार राख्न चाहने व्यक्तिले सिडियो कार्यलयमा गएर हतियार खरिद गर्ने अनुमति लिन एउटा फारम भर्नुपर्छ । त्यसपछि जिल्ला सुरक्षा समितिको बैठक बसेर उक्त व्यक्तिका बारेमा अनुसन्धान गर्छ । र, उसलाई सुरक्षा थे्रट हेरेर अनुमति दिने कि नदिने निर्णय गरिन्छ ।

जिल्ला सुरक्षा समितिको निर्णयपछि सिडियो कार्यालयले हतियार खरिद गर्न दिने सिफारिस गर्छ र गृह मन्त्रालयलयले हतियार खरिदको अनुमति दिएपछि सो व्यक्तिले हतियार खरिद गर्न पाउने कानुनी व्यवस्था छ ।

त्यसमा उक्त व्यक्तिले हतियार कुन देशबाट ल्याउने, कुन रुट प्रयोग गर्ने, भन्सार कार्यालय महसुल बुझाउने लगायत सबै विवरण उल्लेख गर्नुपर्ने हुन्छ । ती सबै प्रक्रिया पूरा गरेपछि सिडियो कार्यलयले हतियार राख्ने अनुमति-पत्र दिने गरेको छ ।

तर, त्यसरी लाइसेन्स लिएर प्वाइन्ट टु टु, सर्टगन र बार बोरजस्ता ठूला प्रकृतिका हतियारमात्रै राख्न पाइनेछ । पेस्तोलजस्ता साना हतियार तथा अन्य शक्तिशाली हतियार राख्न नेपालको कानुनले अनुमति दिएको छैन ।

व्यक्तिलाई हतियार राख्न दिने लाइसेन्सका कारण यतिबेला अमेरिकाले ठूलो समस्या भोगिरहेको छ । नेपालमा पनि त्यसरी लाइसेन्सप्राप्त हतियार बोक्नेहरुले गलत कार्यमा संलग्न हुने गरेको तथ्य बेलाबखत उदघाटित हुने गरेको छ ।

चार वर्षमा १४९ हतियार नवीकरण

नेपालमा कानुनले दिएको अधिकारको प्रयोग गर्दै हतियार राख्नेहरुको संख्या घटेको देखिँदैन । कतिपयले सुरक्षा चुनौति भएरै अनुमति लिएर घरमा हतियार राख्ने गरेका छन् भने कतिपयले सौखका लागि घरमा हतियार राख्ने गरेका छन् ।

विषेश गरेर द्वन्द्वकालमा राजधानीमा केही राजनीतिज्ञ तथा व्यवसायीहरुले अनुमति लिएर हतियार राख्ने गरेका थिए । तर, मोफसलमा भने व्यक्तिका साथमा भएका हतियार राज्यले नियन्त्रणमा लिएको थियो । एकताका विभिन्न जिल्ला प्रशासनमा भरुवा बन्दुक लगायतका व्यक्तिगत हतियार बुझाउनेहरुको समेत भीड लाग्ने गरेको थियो ।
पछिल्लो चार वर्षमा काठमाडौं सिडियो कार्यालयबाट १४९ वटा हतियारको नवीकरण भएको स्रोतले बतायो । विभिन्न समयमा लिइएका हतियार नविकरण गर्न आउनेहरु धेरैजना रहेको प्रशासन स्रोत बताउँछ ।

आर्थिक वर्ष ०६९/०७० मा ८६ वटा हतियारको नवीकरण भएको सिडियो कार्यालयको तथ्यांकमा छ । त्यस्तै ०७०/०७१ मा २६ वटा र ०७१/०७२ मा १६ वटा हतियार नवीकरण भएका छन् । यस वर्ष काठमाडौं जिल्ला प्रशासनमा २१ वटा हतियारको नवीकरण भएका छन् ।

पछिल्लो समय गृह मन्त्रालयलयले नयाँ हतियार राख्न दिएको छैन । सशस्त्र द्वन्द्व पनि सकिएको र व्यक्तिलाई हतियारै राख्नुपर्ने गरी सुरक्षा थे्रट हुने अवस्था पनि नरहेकाले गृहमन्त्रालयले हतियार राख्ने अनुमति नदिएको प्रशासकहरु बताउँछन् । तर, पुराना लाइसेन्सको नवीकरण भने गरिँदै आएको छ ।

काठमाडौंका प्रमुख जिल्ला अधिकारी रामकृष्ण सुवेदीका अनुसार अहिले नयाँ हतियार राख्ने अनुमति दिइएको छैन, त्यसका लागि सरकारले नै निर्णय गर्नुपर्छ ।

हतियारको दुरुपयोग गरे कारवाही हुन्छः प्रजिअ

काठमाडौंका प्रमुख जिल्ला अधिकारी सुवेदी व्यक्तिको सुरक्षाका लागि कानुनले हतियार राख्ने अधिकार दिएको बताउँछन् । तर, त्यस्ता अनुमति लिएर राखिएका हतियारको दुरुपयोग भएको भेटिए कार्वाही हुने उनी बताउँछन् ।

प्रजिअ सुवेदी भन्छन्- हतियार सुरक्षाका लागि राख्ने हो, दुरुपयोग गर्न होइन । कसैले त्यस्तो गरेको भेटिए घटना अनुसार कार्वाही हुन्छ ।

कारवाही त हुन्छ, तर सजायँ घटाइयो

प्रमुख जिल्ला अधिकारीले सुवेदीले हतियारको दुरुपयोग गर्नेमाथि कारवाही हुने बताए पनि अहिले हात हतियार खरखजना ऐनमा रहेको सजायँको व्यवस्था रहस्यमय तरिकाले घटाइएको छ । ३ वर्षदेखि पाँचवर्षसम्म हुने सजायँलाई घटाएर ६ महिनादेखि एक वर्षसम्ममात्रै सजायँ हुने प्रावधान राखिएको छ भने १ वर्षदेखि ३ वर्षसम्म हुने सजायँलाई घटाएर ३ महिनादेखि ९ महिनामा झारिएको छ ।

यो समग्री नेपाल१२३.com मा पुरै पढौं